Πρωτοβουλία για την Προεδρική Δημοκρατία

Αθανάσιος Θεοδωράκης

Πολιτικός επιστήμονας, τ. διοικητικό στέλεχος σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο, μέλος της Πρωτοβουλίας για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή

Εισήγηση στη δημόσια εκδήλωση της Πρωτοβουλίας για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή, ΕΣΗΕΑ, 29 Μαΐου 2012

Η πολιτική συγκυρία είναι μεστή γεγονότων, εξελίξεων και μηνυμάτων. Υπό το βάρος της οικονομικής κρίσης και των όρων δανεισμού της χώρας, το πολιτικό μας σύστημα καταρρέει και βεβαίως, ετεροκαθορίζεται. Τόσο οι προεκλογικές όσο και οι μετεκλογικές εξελίξεις, κατέδειξαν την αδυναμία συνεννόησης μεταξύ των κομμάτων, την ανυπαρξία θεσμικών προβλέψεων για υπέρβαση της κρίσης, την ασφυξία των θεσμών στο πλαίσιο του υπάρχοντος Συντάγματος, την ακυβερνησία, την αμηχανία της κοινωνίας. Γι’ αυτό πολλοί πολιτικοί αναλυτές αναφέρονται στην ανάγκη επανεξέτασης των συνταγματικών κανόνων, στην ανάγκη ουσιαστικών αλλαγών.

Η Πρωτοβουλία, στην οποία έχω τη χαρά να συμμετέχω, αποσκοπεί στη ριζική πολιτική αλλαγή με όχημα ένα εντελώς νέο Σύνταγμα που θα διασφαλίζει την πραγματική διάκριση των εξουσιών. Πρόκειται για μια πολιτική πρόταση που βλέπει ως απαραίτητη προϋπόθεση εξόδου από την κρίση τη ριζική αλλαγή του πολιτικού συστήματος και των όρων διακυβέρνησης της χώρας. Θεωρούμε ότι χωρίς αυτήν την ουσιαστική αλλαγή δεν διασφαλίζεται η κυβερνητική σταθερότητα, η κοινωνική συνοχή, οι όροι για μια ισόρροπη ανάπτυξη. Το προσφορότερο μέσο για την προώθηση αυτής της αλλαγής είναι ο πολιτικός διάλογος, η συλλογική παρέμβαση, η κοινωνική δράση και έκφραση των πολιτών. Οι θεσμικές αλλαγές θα ακολουθήσουν και θα εκφραστούν με δημοκρατικό τρόπο.

Οι εθνικοί, ευρωπαϊκοί και διεθνείς λόγοι που οριοθετούν σε διαφορετικό βαθμό το σημερινό αδιέξοδο, συμπίπτουν στο ότι η κρίση είναι βαθιά, συστημική, γενική. Η υπέρβασή της απαιτεί νέα μοντέλα δράσης, νέες αντιλήψεις, νέα εργαλεία και νέες συλλογικότητες. Προϋποθέτει όμως πάνω απ’ όλα την ύπαρξη ισχυρής εθνικής βούλησης και σχεδίου δράσης. Τόσο στο επίπεδο της οικονομίας, όσο και στους θεσμούς και στις κοινωνικές πολιτικές χρειάζονται ρήξεις, επιλογές, προτεραιότητες. Το παλιό κατέρρευσε, το καινούργιο δεν διαμορφώθηκε, αλλά η πολιτική δεν ευδοκιμεί στο κενό.

Η επίλυση του θέματος της διακυβέρνησης της χώρας και κυρίως της αποτελεσματικής λειτουργίας ενός κράτους δικαίου, σημαίνει πρωτίστως αλλαγή του Πολιτεύματος. Η Πρωτοβουλία μας με την δημοσιευμένη Διακήρυξή της, οριοθέτησε το πλαίσιο και τις αρχές για τις αναγκαίες αλλαγές. Το υπάρχον σύστημα απέτυχε γιατί λειτούργησε με όρους ιδιωτικής συντεχνίας, διαρκούς αυτοπροστασίας, ικανοποίησης πελατειακών σχέσεων, χωρίς κοινωνικό σκοπό. Σήμερα η διάλυση του κράτους  επηρεάζει αρνητικά την οικονομία, απογοητεύει την κοινωνία, πλήττει τους πιο αδύναμους. Η σημερινή τραγωδία πρέπει να λυθεί, αλλιώς δεν υπάρχει κάθαρση, ούτε και προοπτική. Η σύγχρονη αντίληψη περί κράτους αποσκοπεί στην αρμονική συμβίωση δημοσίου, ιδιωτικού και κοινωνικού τομέα. Το κράτος, αντί να προστατεύει την παραοικονομία και τον παρασιτισμό, πρέπει να εκφράζει τη συλλογική βούληση του ελληνικού λαού, να διασφαλίζει την ισοπολιτεία, να εκπέμπει αξιοπρέπεια.

Οι τεχνολογικές και οικονομικές αλλαγές που επιφέρει η επιλεκτική παγκοσμιοποίηση, η αμηχανία της Ευρώπης απέναντι στα νέα δεδομένα και το έλλειμμα πολιτικής της ενοποίησης καθώς και ο βαθύς χαρακτήρας της εθνικής κρίσης οδηγούν σε πρωτόγνωρες, απρόβλεπτες και επικίνδυνες καταστάσεις. Η Ελλάδα πρέπει τώρα να δράσει οργανωμένα, να παρουσιάσει το δικό της εθνικό σχέδιο, να αξιοποιήσει όλες της τις δυνατότητες.

Το Πολίτευμα που παρουσιάζει τα περισσότερα πλεονεκτήματα και τα εχέγγυα για ένα αποτελεσματικό και σύγχρονο κράτος είναι η Προεδρική Δημοκρατία. Η εκλογή του αρχηγού της εκτελεστικής εξουσίας απ’ ευθείας από τους πολίτες και η εισαγωγή σύγχρονων θεσμικών «αντίβαρων» για την εξισορρόπηση και τη διάκριση των εξουσιών, με αναβάθμιση της Βουλής και ανεξαρτητοποίηση της Δικαιοσύνης, θα αλλάξουν ριζικά τον τρόπο λειτουργίας της διοίκησης, το σύστημα λήψης αποφάσεων. Η εισαγωγή του θεσμού του δημοψηφίσματος με τρόπο που να επιτρέπει στη λαϊκή πρωτοβουλία να εκφραστεί, ενισχύει την άμεση δημοκρατία, περιορίζει σαφώς τον ρόλο των κομμάτων και ενδυναμώνει τον πολίτη.

Δεν πρόκειται λοιπόν απλά για θέμα αλλαγής κυβέρνησης ή προσώπων. Το πολιτικό μας σύστημα χρειάζεται πλέον ριζική ανασυγκρότηση. Οι ζωντανές δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας απαιτούν την συνολική επανεξέταση των δημοσίων πολιτικών, τη χάραξη μιας εθνικής στρατηγικής και την προώθηση μιας κοινωνικο-κεντρικής, και όχι συντεχνιακής, αντίληψης της δημόσιας ζωής. Η Ελλάδα, χάρη στην πλούσια ιστορική της εμπειρία, μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και υπεύθυνα τα χρονίζοντα προβλήματά της και να ξεκινήσει μια νέα εποχή. Κράτος, θεσμοί, συμμετοχή, εκπροσώπηση, πολιτικές, συμπεριφορές, όλα πρέπει να επανεξετασθούν.

Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, η δημοκρατική εθνική μας παράδοση και η κοινωνική ευαισθησία του ελληνικού λαού, αποτελούν το περίγραμμα εντός του οποίου πρέπει να βρούμε τις σύγχρονες λύσεις. Μπορούμε να αντιτάξουμε στην παρακμή ένα νέο μοντέλο εθνικής και κοινωνικής αλληλεγγύης, μια δημιουργική κοινωνία και μια παραγωγική οικονομία. Μπορούμε να προτάξουμε αρχές, αξίες, ιδανικά. Δεν ταυτιζόμαστε ιστορικά ως λαός με τις φούσκες των δανείων, την υπερκατανάλωση, τον παρασιτισμό και τη διαφθορά. Χρειαζόμαστε ένα κράτος δικαίου, μια ευνομούμενη Πολιτεία, μια δημοκρατία της ανθρωπιάς. «Χαρακτηριστικό της παράδοσή μας είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά, κανόνας της είναι η δικαιοσύνη» (Γ. Σεφέρης, ομιλία στη Στοκχόλμη κατά  την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας, 11 Δεκ. 1963).

Γι’ αυτό ήρθε η ώρα να δούμε με θάρρος και ειλικρίνεια τα μεγάλα προβλήματα της πατρίδας μας, να ανασυντάξουμε τη διοίκηση και να διασφαλίσουμε την ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας. Με δυό λόγια να προετοιμάσουμε τη χώρα για τη νέα εποχή. Το αποτελεσματικό κράτος δικαίου και η κοινωνική δικαιοσύνη είναι προϋποθέσεις επιτυχίας. Χρειάζεται γενναιότητα και ανάληψη ευθύνης σε όλα τα επίπεδα, για βαθιές τομές και επιλογές που θα ανυψώσουν τον δημόσιο βίο της πατρίδας μας και θα ανοίξουν νέες προοπτικές. Χρειαζόμαστε γι αυτό μια νέα, άφθαρτη ηγεσία, ένα νέο Σύνταγμα κι ένα Πολίτευμα Προεδρικής Δημοκρατίας.

Ήρθε η ώρα για μια νέα αρχή, για την 4^η Ελληνική Δημοκρατία.