Άνοιξε πρόσφατα ο διάλογος για την συνταγματική αλλαγή, με το κυβερνών κόμμα να προχωρά σε μία πρόταση η οποία περιλαμβάνει, εκτός των άλλων, προβλέψεις και για δημοψηφίσματα πρωτοβουλίας πολιτών.
Επειδή θεωρώ τους παραπάνω θεσμούς ιδιαίτερα κρίσιμους για μία διαδικασία ριζικού εκδημοκρατισμού της χώρας, θα ήθελα να σημειώσω κάποια σχόλια όσο αφορά την πρόταση των 50 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ.
Άρθρο 28 παρ.2
«…διεθνής συνθήκη ή συμφωνία που προβλέπει μεταβίβαση κυριαρχικώναρμοδιοτήτων του κράτους κυρώνεται υποχρεωτικά με δημοψήφισμα»
Σωστά. Θα ήταν όμως ακόμα καλύτερα αν «περνούσε» από υποχρεωτικό δημοψήφισμα (δηλαδή χωρίς την απαίτηση συλλογής υπογραφών)κάθε διακρατική συμφωνία που δεσμεύει την χώρα για μη ορισμένο χρονικό διάστημα. Έτσι ξεπερνούμε τον σκόπελο της ερμηνείας για το αν μια συμφωνία προβλέπει η όχι μεταβίβαση κυριαρχικών αρμοδιοτήτων του κράτους.
‘Αρθρο 44 παρ.2
«…… προκηρύσσεται για κρίσιμα εθνικά θέματα μετά από αίτηση πεντακοσίων χιλιάδων πολιτών που έχουν το εκλογικό δικαίωμα ή για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά, μετά από αίτηση ενός εκατομμυρίου πολιτών» και «Σε περίπτωση αμφισβήτησης για το αν η αίτηση δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία αφορά κρίσιμο εθνικό θέμα ή νομοσχέδιο που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, θα αποφαίνεται η Βουλή με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών»
Δυστυχώς εδώ οι θεσμοί σχεδόν γελοιοποιούνται. Τα όρια υπογραφής είναι δυσθεώρητα υψηλά (προσωπικά δεν γνωρίζω κάτι ανάλογο στον υπόλοιπο κόσμο). Για να έχουμε μία αίσθηση θα σημειώσω πως στην Ελβετία (η οποία έχει παραπλήσιο πληθυσμό με την Ελλάδα) και σε ομοσπονδιακό επίπεδο, το ακυρωτικό δημοψήφισμα απαιτεί την συλλογή μόλις 50.000 υπογραφών, χωρίς καμία εξαίρεση όσο αφορά τους νόμους που μπορούν να ακυρωθούν. Στην Πολιτεία της Καλιφόρνια των 40 εκατομμυρίων κατοίκων, το αντίστοιχο ακυρωτικό δημοψήφισμα απαιτεί την συλλογή 365.880 υπογραφών και στην Ιταλία των 61 εκατομμύριων απαιτούνται 500.000 υπογραφές. Έτσι, τα όρια των 500.000 και ενός εκατομμυρίου υπογραφών για την Ελλάδα μόνο σαν κακόγουστο αστείο μπορεί να ιδωθούν. Τα όρια αυτά ακυρώνουν τον θεσμό και επιτρέπουν μόνο σε ανθρώπους και οργανισμούς που μπορούν να αντέξουν το κόστος να προσπαθήσουν κάτι τέτοιο, αφήνοντας την κοινωνία των πολιτών έξω από αυτή την σπουδαία, δημοκρατική διαδικασία.Θεωρώ πως για μία χώρα όπως η Ελλάδα τα όρια υπογραφών θα έπρεπε να είναι 75.000 υπογραφές για ακυρωτικά δημοψηφίσματα και δημοψηφίσματα νομοθετικών πρωτοβουλιών πολιτών (εντός διαστήματος τριών μηνών και ενός έτους αντίστοιχα) και 150.000 υπογραφές, εντός 18 μηνών, για δημοψηφίσματα συνταγματικής πρωτοβουλίας πολιτών.
Μένει όμως μόνο εκεί η πρόταση της κυβέρνησης; Όχι! Αποδυναμώνει ακόμα περισσότερο τον θεσμό αφού δίνει στην Βουλή το δικαίωμα να κρίνει κατά το δοκούν ποια θέματα μπορούν τελικά να αποτελέσουν αντικείμενο ενός δημοψηφίσματος!
Τέλος, και αυτό είναι ίσως το σημαντικότερο όλων, η πρόταση της κυβέρνησης εξαιρεί τα δημοσιονομικά ζητήματα. Ξεχνούν οι κυβερνώντες πως τα χρήματα που διαχειρίζονται δεν είναι δικά τους και ότι αποτελούν μέρος μιας πολιτικής ελίτ που έχει καταστρέψει σχεδόν ολοκληρωτικά την χώρα. Ξεχνούν επίσης πως σε μία δημοκρατία οι πολίτες θα πρέπει να είναι σε θέση να αποφασίζουν, τουλάχιστον, για όλα όσα είναι σε θέση να αποφασίζουν οι αντιπρόσωποι τους.
Φαίνεται λοιπόν πως οι 50 του ΣΥΡΙΖΑ δεν γνωρίζουν ή δεν θέλουν να προχωρήσουν σε μια πρόταση η οποία να έχει κάποιο ουσιαστικό νόημα. Ο καθένας μας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματα του όσο αφορά το γιατί.
‘Αρθρο 73 παρ.1
«……προκειμένου να καθιερωθεί συνταγματικά ο θεσμός της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας. Δηλαδή να αναγνωριστεί η δυνατότητα σε εκατό χιλιάδες πολίτες που έχουν το εκλογικό δικαίωμα να υποβάλλουν προτάσεις νόμου, οι οποίες θα εισάγονται υποχρεωτικά στη Βουλή για συζήτηση, επεξεργασία και ψήφιση. Τη διαδικασία και τους όρους ενεργοποίησης του θεσμού θα καθορίζει εκτελεστικός νόμος.»
Εδώ δεν έχουμε καν την πρόταση κάποιου δημοψηφίσματος. Οι πολίτες μπορούν απλά και μόνο να υποβάλλουν μια πρόταση νόμου. Στην συνέχεια η Βουλή είναι υποχρεωμένη να συζητήσει την πρόταση νόμου, να την επεξεργαστεί (με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό) και στο τέλος να την ψηφίσει ή όχι! Τι να σχολιάσει εδώ κανείς; Ποια ομάδα πολιτών ή συλλογικότητα θα μπει στην διαδικασία να συλλέξει 100.000 υπογραφές (σκεφτείτε το κόστος μιας τέτοιας προσπάθειας) για να έχει απλά το δικαίωμα να συζητήσει η Βουλή την πρόταση της; Αν οι πολίτες είχαν την δυνατότητα να συνεχίσουν την συλλογή υπογραφών (όπως για παράδειγμα συμβαίνει στην Πολιτεία της Μασαχουσέτης) και έτσι, αν δεν ικανοποιηθούν από τον τρόπο που η Βουλή θα αντιμετωπίσει το αίτημα τους, να προχωρήσουν σε ένα δημοψήφισμα νομοθετικής πρωτοβουλίας πολιτών, τότε η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ θα είχε κάποιο νόημα. Βέβαια, και πάλι, με αρκετά μικρότερα όρια συλλογής υπογραφών (π.χ. αρχικά 35.000 υπογραφές σε ένα διάστημα έξι μηνών προκειμένου να συζητηθεί η πρόταση τους στην Βουλή και στην συνέχεια 75.000 υπογραφές σε ένα διάστημα ενός έτους για να προκαλέσουν, αν το επιθυμούν, νομοθετική πρωτοβουλία πολιτών).
Τα παραπάνω είναι όσα προτείνει η κυβέρνηση. Ας δούμε όμως – και αυτό έχει την σημασία του – τι ξέχασε να προτείνει.
Πρώτον, λάμπει δια της απουσίας της η συνταγματική πρωτοβουλία πολιτών. Με τον θεσμό αυτό είναι οι πολίτες αυτοί που ορίζουν το περιεχόμενο του συντάγματος της χώρας τους. Ο συλλογισμός πίσω από μια τέτοια λογική είναι απλός. Το Σύνταγμα μίας χώρας δεν αποτελεί νομικό, αλλά πολιτικό κείμενο. Ως εκ τούτου θα πρέπει να γράφεται από τους πολίτες, με έναν άμεσο (συνταγματικές πρωτοβουλίες πολιτών) ή έμμεσο (προτάσεις κομμάτων και εκλεγμένων αντιπροσώπων μας) τρόπο, αλλά να επικυρώνεται πάντα από τους πρώτους μέσω δημοψηφίσματος.
Δεύτερον, είναι η τελική, αυτή, επικύρωση από τους πολίτες που λείπει ίσως περισσότερο από όλα από την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ. Βέβαια θα μπορούσε κάποιος να πει πως κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται από το ισχύον Σύνταγμα και αποτελεί παραβίαση του. Δυστυχώς αυτό κάνει η αντιπολίτευση αλλά και ένα μεγάλο μέρος των «ειδικών». Ερμηνεύουν το Σύνταγμα κατά γράμμα και απαιτούν να μην έχουν οι πολίτες τον τελικό λόγο στην διαμόρφωση του σπουδαιότερου πολιτικού κειμένου της χώρας. Για άλλη μία φορά, σύσσωμη η πολιτική ελίτ και ένα μεγάλο μέρος της «πνευματικής» και των «ειδικών» αποδεικνύουν τις βαθύτατα αντιδημοκρατικές τους πεποιθήσεις.
Βουρλής Πέτρος