Αθανάσιος Θεοδωράκης
Πολιτικός επιστήμονας, τ. διοικητικό στέλεχος σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο, μέλος της Πρωτοβουλίας για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή*
Ο κίνδυνος της κατάρρευσης της χώρας είναι υπαρκτός και για την υπέρβαση του αδιεξόδου χρειάζονται πρωτοβουλίες στρατηγικής σημασίας. Η σημερινή πρωτοφανής συγκυρία απαιτεί συνεπώς τη διατύπωση συγκεκριμένων προτάσεων για την αλλαγή των όρων διακυβέρνησης και του τρόπου άσκησης της πολιτικής. Δεν αρκεί η διαμαρτυρία, η ανώδυνη ερμηνεία των δημοσκοπήσεων, ούτε η βολική διαπίστωση της αδυναμίας του κομματικού συστήματος να προτείνει λύσεις, όταν η κρίση είναι έκδηλη και γενικευμένη. Αυτό που χρειάζεται σήμερα η πατρίδα μας είναι μια ριζική αλλαγή του πολιτικού συστήματος, του οικονομικού παραδείγματος, αλλά και των ατομικών και συλλογικών συμπεριφορών.
Τίθεται σαφώς το θέμα της διαμόρφωσης ενός νέου συστήματος διακυβέρνησης κι αυτό προϋποθέτει κυρίως νέο Σύνταγμα, σύγχρονους θεσμούς εκπροσώπησης και αποτελεσματικούς τρόπους λειτουργίας της διοίκησης. Η αρμονική συμβίωση και συνεργασία δημοσίου, ιδιωτικού και κοινωνικού τομέα στα πλαίσια ενός αποτελεσματικού κράτους δικαίου, είναι η προτεινόμενη μέθοδος για την αναγκαία Μεταμόρφωση της ελληνικής κοινωνίας. Η αποτυχία των πολιτικών ελίτ δεν πρέπει να σημάνει καταδίκη της χώρας στον μαρασμό και στη χρεοκοπία. Η Μεταμόρφωση της χώρας πρέπει να αρχίσει από την πολιτική, γιατί αυτή είναι το προσφορότερο και αποτελεσματικότερο μέσον της δημοκρατικής συλλογικής δράσης.
Εθνική αυτοπεποίθηση, αναδιάταξη των παραγωγικών δυνάμεων, αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις σχέσεις κράτους-πολίτη και καθορισμός προτεραιοτήτων για την επόμενη δεκαετία είναι τα απαραίτητα εργαλεία για την επίτευξη της επιδιωκόμενης αλλαγής . Επείγει συνεπώς η επεξεργασία ενός νέου εθνικού σχεδίου για την αντιμετώπιση των μεγάλων κινδύνων και προκλήσεων που αντιμετωπίζει η χώρα. Μέσα σε αυτό τοπίο, το θέμα της πολιτικής κατεύθυνσης και της αποτελεσματικότητας της κρατικής μηχανής καθίστανται κεντρικά ζητήματα.
Οι οικονομικές αλλαγές που επιφέρει η παγκοσμιοποίηση, η αμηχανία της Ευρώπης απέναντι στα νέα δεδομένα και ο βαθύς χαρακτήρας της κρίσης που ζει η Ελλάδα οδηγούν σε πρωτόγνωρες, απρόβλεπτες και επικίνδυνες καταστάσεις. Οι παραδοσιακοί δημοκρατικοί θεσμοί πολιτικής αντιπροσώπευσης κι εκπροσώπησης έχουν αυτο-ακυρωθεί, ενώ ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός και οι διεθνείς οργανισμοί ωθούν τις κοινωνίες στην απόγνωση. Η κοινωνία ωστόσο έχει ανάγκη πειστικών προτάσεων και κυρίως νέων συνθέσεων πολιτικής. Οι πολίτες βιώνουν νέα και δραματικά προβλήματα για την αντιμετώπιση των οποίων απαιτείται ριζική αλλαγή τόσο της ανάλυσης, όσο και των μεθόδων παρέμβασης. Η ανασφάλεια του πολίτη, η έλλειψη αξιών και αρχών, η διάλυση του κοικωνικού κράτους, η αύξηση της φτώχειας και της εγκληματικότητας, η αδυναμία χάραξης εθνικής πολιτικής στο θέμα της μετανάστευσης, όλα αυτά δημιουργούν τις προϋποθέσεις για διεύρυνση της κρίσης, με ατομική περιχαράκωση, εκόλλαψη βίας και παγίωση του αυταρχισμού. Η ελληνική κοινωνία πρέπει να κάνει τις δέουσες υπερβάσεις με δημοκρατικό τρόπο, να προωθήσει ανακατανομή ρόλων, να εφεύρει τελικά ένα νέο μοντέλο αξιοπρεπούς ανθρώπινης συμβίωσης, να συνδυάσει ευθύνη, εμπιστοσύνη, αλληλεγγύη, διακαιοσύνη, αξιοπρέπεια, άμιλλα και παραγωγή.
Η χώρα μας βρίσκεται σήμερα σε μια νέα καμπή. Οι έλληνες πολίτες ζουν με ένταση τις σημερινές αντιφάσεις και διλήμματα και αναγνωρίζουν ότι είναι επείγον να βρεθούν πειστικές λύσεις στα προβλήματα της χώρας. Η εποχή της αδράνειας και της υπεκφυγής έληξε. Οι θεσμοί τυπικά λειτουργούν, αλλά η χώρα βιώνει το οικονομικό και κοινωνικό αδιέξοδο, τη γενική ανομία και κυρίως την έλλειψη προοπτικής.
Το ζητούμενο λοιπόν σήμερα είναι: αποτελεσματικό κράτος δικαίου, δημιουργική κοινωνία, υπεύθυνοι πολίτες. Το κοινωνικό και εθνικό συμφέρον πρέπει να αναδειχθεί ως βασική συνισταμένη της ελληνικής κοινωνίας, πάνω από συντεχνίες, οικονομικά συμφέροντα και κυρίως πάνω από κομματικές διαμάχες.
Το πολίτευμα που ανταποκρίνεται καλύτερα στις σημερινές ανάγκες και στις επείγουσες προκλήσεις της διακυβέρνησης είναι αυτό της Προεδρικής Δημοκρατίας. Με το σύστημα αυτό ο λαός επιλέγει ύστερα από ανοιχτό δημόσιο διάλογο τον Ανώτατο Άρχοντα και του αναθέτει τη διακυβέρνηση της χώρας στη βάση προγραμματικών αρχών και πολιτικών δεσμεύσεων. Η Προεδρική Δημοκρατία διασφαλίζει αποτελεσματικότητα, ευελιξία και ταχύτητα στη λήψη των αποφάσεων και προϋποθέτει βέβαια την ύπαρξη κατάλληλων θεσμικών ερεισμάτων για την εξισορρόπηση των εξουσιών.
Tο αποτελεσματικό κράτος δικαίου και το κεκτημένο του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου πρέπει να αποτελούν τους άξονες του νέου συστήματος διακυβέρνησης. Η δημοκρατική πολιτική μας παράδοση και η κοινωνική ευαισθησία του ελληνικού λαού αποτελούν εχέγγυα για την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος. Ο ειλικρινής δημόσιος διάλογος, η πραγματική διάκριση των εξουσιών και η δημιουργία σύγχρονων διοικητικών μηχανισμών, μπορούν να διασφαλίσουν την λειτουργικότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος και να δώσουν ουσιαστικό περιεχόμενο στην πολιτική ζωή.
Δεν πρόκειται λοιπόν απλά για θέμα αλλαγής κυβέρνησης ή προσώπων, ούτε για λύση μέσα από τη διάσπαση των παλιών κομμάτων όπως παρατηρείται πρόσφατα. Το πολιτικό μας σύστημα χρειάζεται πλέον ριζική ανασυγκρότηση. Οι ζωντανές δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας απαιτούν την συνολική επανεξέταση των πολιτικών, τη χάραξη μιας εθνικής στρατηγικής και την προώθηση μιας δημιουργικής αντίληψης της δημόσιας ζωής. Η Ελλάδα, χάρη στα πολλά και σημαντικά συγκριτικά της πλεονεκτήματα, χάρη στην πραγματική της οικονομία και στην πλούσια ιστορική εμπειρία που διαθέτει, μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και υπεύθυνα τα χρονίζοντα προβλήματά της και να ξεκινήσει μια νέα εποχή.
* Συγγραφέας του βιβλίου Το επόμενο βήμα της Πολιτικής, η Προεδρική Δημοκρατία, εκδόσεις Ι Σιδέρης, Αθήνα 2011.
Σημ. Μια νεώτερη, βελτιωμένη έκδοση του άρθρου δημοσιεύθηκε αρκετά αργότερα στην ελληνική Huffington Post με τίτλο “Η αναγκαιότητα της Προεδρικής Δημοκρατίας στην Ελλάδα“, 14/12/2014. Βλ. επίσης του ιδίου: “Η Προεδρική Δημοκρατία“, ΒΗΜΑ, 5/10/2011.
Η παρούσα ανάρτηση αποσκοπεί στην ενημέρωση των φίλων της Πρωτοβουλίας. Δεν συνεπάγεται τη συμφωνία με τις απόψεις που δημοσιεύονται.