Κάθε πλήρες σύστημα επεξεργασίας σημάτων έχει είσοδο, έξοδο και μηχανισμό που αφενός μεταφράζει τα σήματα εισόδου σε σήματα εξόδου και αφετέρου ταλαντώνεται, έτσι που παράγει σήματακαι απλώς με το πέρασμα του χρόνου. Τέτοιο σύστημα είναι και η ανθρώπινη «ψυχή», είτε θνητή είτε αθάνατη θεωρείται. Ο Πλάτων είχε διαπιστώσει τα τρία στοιχεία, ως γνωστικό, βουλητικό και συναισθηματικό. Παραδόξως, η περιοδικότητά του συστήματος δεν είχε παρατηρηθεί, ώσπου την πρόσεξαν ο Έγελος και ο Μαρξ, που μίλησαν για μια έλιξη με «θέση», «αντίθεση», «σύνθεση», ενώ ο VanderPol περιέγραψε τους νόμους της ταλάντωσης χάλασης, που διαθέτει και αυτοματισμό (περιοδικότητα) σαν την έλιξη και διεγερσιμότητα. Το συναίσθημα και η βούλησή μας λοιπόν διεγείρονται και από εξωγενή ερεθίσματα και αυτόματα σαν ταλάντωση. Όσα περιέγραψα ισχύουν σε όλα τα ζώα. Ο άνθρωπος όμως διαθέτει και δευτεροβάθμια νόηση. Το γνωστικό της στοιχείο αντιστοιχεί στη συνείδηση της ψυχολογίας και το συναισθηματικό και βουλητικό (θυμικό) στο υποσυνείδητο της ψυχανάλυσης. Χάρη στη δευτεροβάθμια νόησή του ο άνθρωπος ενεργεί όχι μόνο από κάποιες αιτίες από το παρελθόν, όπως όλα τα ζώα, αλλά και για κάποιους σκοπούς στο μέλλον. Οι περισσότεροι από εμάς ενεργούμε με βάση τις αιτίες. Οι όποιοι σκοποί μας είναι βραχυπρόθεσμοι. Θαυμάζομε άτομα που μπορούν να ονειρεύονται για το μέλλον, και τους θεωρούμε ηγέτες. Πώς ενεργούν αυτοί; Αρχίζουν από ένα όνειρο. Όνειρα πλάθομε όλοι μας. Τα όνειρα, ως άλογες επιθυμίες, έρχονται μόνα τους είτε από εξωτερικά ερεθίσματα είτε αυτόματα. «Όποιος πεινά, ψωμιά θωρεί». Τα θαυμαστά άτομα που λέγαμε, επιλέγουν κάποια από τα όνειρά τους απορρίπτοντας τα υπόλοιπα. Η προσοχή τους εστιάζεται στο όνειρο, οξύνει τις αισθήσεις τους που το παρατηρούν και αρχίζουν να το διαμορφώνουν σε ρεαλιστικό σχέδιο. Κάνουν ενεργητική έρευνα για να συμπληρωθούν τα κομμάτια που λείπουν από το παζλ του ονείρου, για να γίνει ολοκληρωμένο σχέδιο. Και αρχίζει τότε η επιδίωξη της υλοποίησής του. Τα παραπάνω έχουν ισχύ όχι μόνο στα άτομα, αλλά και στην κοινωνία. Καθένας έχει διαφορετικές ανάγκες,επιθυμίες, σκοπούς, κίνητρα. Στο πλήθος όλων όμως υπάρχουν κάποια κοινά, αντιστοιχώντας στον «κοινό νου και κοινή βούληση», που μπορεί να μην διαθέτεικανένας μόνος του. Όσοι τυχαίνει να έχουν ηγετικές ικανότητες έχουν σχέδια που πλησιάζουν τον κοινό σκοπό όλων και αυτούς ακολουθεί ο λαός. Η σειρά ακολουθεί τυπικά μια μεθοδολογία. Πρώτο στάδιο είναι ο σχηματισμός του αντικειμενικού στόχου, του σχεδίου που λέγαμε. Αυτό πρέπει να είναι τόσο λεπτομερές, που να περιλαμβάνει και κριτήρια της επιτυχίας του. Θα ακολουθήσει ο προγραμματισμός, με ποιες διαδικασίες θα επιτευχθεί ο στόχος και στη συνέχεια με ποιες διαδικασίες θα αξιολογηθεί αν πέτυχε. Στο σημείο αυτό τελειώνει το επιτελικό μέρος ερήμην του αντικειμένου του και αρχίζει το εκτελεστικό. Εφαρμόζεται το πρόγραμμα για την επίτευξη του στόχου και στη συνέχεια για την αξιολόγησή του. Φυσικά, επιτελικό και εκτελεστικό μέρος δεν διαχωρίζονται πλήρως. Για να είναι υλοποιήσιμο το σχέδιο, οφείλει να εστιάζεται όπου διασταυρώνονται ανάγκες, διαθέσιμοι πόροι, υπάρχουσα τεχνογνωσία. Τέτοιοι στόχοι για την Ελλάδα θα μπορούσαν να είναι π.χ. η εκμετάλλευση του φυσικού ενεργειακού πλούτου της, ανέμων, ήλιου, κυμάτων, στις στεριές και στα 3000 νησιά μας (τα περισσότερα σήμερα ακατοίκητα), αλλά και της γεωγραφικής ανομοιομορφίας της χώρας μας που μας επιτρέπει να καλλιεργούμε ποικιλία φυτών, ζώων, στεριανών και θαλασσινών. Τεχνογνωσία υπάρχει επαρκής, που αυτή τη στιγμή διαρρέει στο εξωτερικό. Για τον προγραμματισμό θα απαιτηθούν κεφάλαιο και εργασία. Αν για το κεφάλαιο δεν μπορεί να υπάρξει συμφέρων δανεισμός, θα χρειασθεί να εκδοθεί πλαστικό ή χάρτινο «κουπόνι» ανταλλάξιμο, όχι με Ευρώ, δολάριο ή άλλο νόμισμα, αλλά με το προϊόν της ανάπτυξης. Όσο για την εργασία, θα πρέπει να γίνει αποδεκτό ότι θα γίνουν μεγάλες θυσίες τόσο των εργαζομένων, όσο και των επενδυτώνπου θα πρέπει όλοι να δεχθούν το «κουπόνι» ως τεκμήριο δανεισμού. Η αξιολόγηση θα ακολουθήσει, με εξαργύρωσή των «κουπονιών» αν οι στόχοι πέτυχαν ή επιστροφή τους από επενδυτές και εργαζόμενους που δεν ικανοποίησαν τα προδιαγεγραμμένα κριτήρια. Η επιβολή των δυσβάστακτων παραπάνω μέτρων μπορεί να γίνει είτε από μια δικτατορία ή από μια δημοκρατία. Η δικτατορία έχει το μειονέκτημα ότι είναι χωρίς έξοδο. «ΚΑΛΟΝ ΧΩΡΙΟΝ Η ΤΥΡΑΝΝΙΣ, ΑΛΛ΄ ΟΥΚ ΕΧΕΙ ΑΠΟΒΑΣΙΝ», είπε ο Σόλων όταν του πρότειναν να γίνει τύραννος. Η δημοκρατία μπορεί να είναι εξίσου αμείλικτη όσο μια δικτατορία, αλλά, επειδή στηρίζεται στην έγκριση του λαού, έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να επιτύχει με αυστηρή επίβλεψη (αξιολόγηση) μάλλον παρά με βία. Στην Ελλάδα οι δικτατορίες είχαν κακή έκβαση με εθνικές συμφορές, έστω και αν για βραχύ διάστημα είχαν επιμέρους επιτυχίες. Δημοκρατία δεν εφαρμόσθηκε ποτέ, μετά την αρχαιοελληνική περίοδο. Η μετάβαση από την τρέχουσα ολιγαρχία (respublica),που καταχρηστικά ονομάζομε «προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία, σε δημοκρατία είναι δύσκολη, κυρίως από αντίθεση των πολιτικών, ντόπιων και ξένων. Τα μεταβατικά πολιτικά στάδια περιλαμβάνουν τα ίδια βήματα που αναφέραμε: Ένα πολιτικό όνειρο του καθενός που συζητώντας ολοένα περισσότερο καταλήγει σε κοινό πολιτικό σχέδιο, που σημαίνει πρώτιστα ευρέως αποδεκτό Σύνταγμα. Προγραμματισμός για την υλοποίηση του σχεδίου. Πυροδότης μπορεί να είναι η αποχή. Λευκή ψήφος σημαίνει ότι δεν μας κάνει κανένας από τους πολιτικούς. Αποχή σημαίνει ότι απορρίπτομε το σύστημα. Απόρριψη του συστήματος χωρίς προΰπαρξησχεδίου σημαίνει αναρχία, δικτατορία, εμφύλιο και ό,τι απρόβλεπτο μπορεί κανένας να σκεφτεί. Μια αποχή σαφώς πάνω από 50% κάνει συνειδητό σε όλους, συμπαρασύροντάς τους, ότι η «επανίδρυση του κράτους», που υποσχέθηκε ένας πολιτικός μας χωρίς να την επιχειρήσει, είναι αναπόδραστη ανάγκη. Θα ακολουθήσει κλιμακούμενη πίεση, αντιπαράθεση επιχειρημάτων, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια, απεργίες, άλλες κλιμακούμενες πράξεις. Η αντιμετώπιση τέτοιων εκδηλώσεων με κρατική βία πολλαπλασιάζει τη βία, με υλικές καταστροφές, βλάβες προσώπων, θερμή βία. Ο ρόλος του ηγέτη είναι μεγάλος. Όχι μόνο ταυτίζει τη βούλησή του με τον κοινό σκοπό, αλλά και διαθέτει τη φιλοδοξία να ηγείται. Οι περισσότεροι πολιτικοί διαθέτουν μόνο το τελευταίο και, όταν αποκτήσουν εξουσία, δεν ξέρουν παρά μόνον όσα χρειάζονται για να επανεκλεγούν. Ανάμεσα στο πλήθος, κατά κανόνα αναδεικνύονται οι πραγματικοί ηγέτες. Κινδυνεύουν να γίνουν μάρτυρες:P.Lumumba, M.L.King, O.Palme, Ρ. Φερραίος, Ν.Μανδηλαράς κλπ. Υπάρχουν όμως και τα επιτυχημένα παραδείγματα: G.Washington,В.Ле́нин,M.Gandhi,N.Mandelaκλπ. Οι κοινοί θνητοί μπορούμε αυτή τη στιγμή τουλάχιστον να προβάλουμε συζητώντας τα όνειρα/σχέδιά μας («τι να κάνουμε;») μάλλον παρά να γκρινιάζουμε αντίκρυ στην τηλεόραση και να αναρωτιόμαστε ποιος φταίει και πώς να τιμωρηθεί
Δημ. Α, Σιδερής, ομ. καθηγητής καρδιολογίας, dimitris.sideris@gmail.com