Εισήγηση στην εκδήλωση “Η χώρα απέναντι στην κρίση: Ιστορικό συνταγματικών αλλαγών στη νεώτερη Ελλάδα – Προτάσεις και Προτεραιότητες Θεσμικής Αναθεώρησης για την Ανάπτυξη”
Χάρης Οικονομόπουλος
Δικηγόρος, Πρόεδρος του Ελληνοβρετανικού Επιμελητηρίου
Εκφωνήθηκε στο Αμφιθέατρο της Τράπεζας της Ελλάδας, Τετάρτη 9 Μαρτίου 2011 [*]
Μια κρίση δεν είναι μεν ο καλύτερος σύμβουλος σε μια συζήτηση τόσο σοβαρή όσο αυτή για το Σύνταγμα. Το Σύνταγμα δεν πρόκειται από μόνο του να προσφέρει ασφάλεια, να πληρώσει το χρέος, να μας κάνει καλύτερους. Εάν όμως δεν αλλάξει δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε ριζικά τα προβλήματα επιβίωσης που αντιμετωπίζει η πατρίδα, δηλαδή όλοι μας.
Δυστυχώς, παρά τις 153 τροπολογίες της τελευταίας στιγμής, που ενσωματώθηκαν στο Κυβερνητικό Σχέδιο για λόγους δημοκρατικότητας, ένα ισορροπημένο και σύγχρονο για την εποχή του Σύνταγμα, του 1975, έγινε περιπτωσιολογικό και φλύαρο, ενώ θα έπρεπε να παραμένει Σύνταγμα Αρχών, λιτό, χρηστικό και ανοικτό στο μέλλον.
Για να κυβερνηθεί αποτελεσματικά η χώρα πιστεύω ότι χρειάζεται αναθεώρηση ακόμη και ορισμένων Μη Αναθεωρητέων Διατάξεων. Η αναθεώρηση αυτή δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο με Δημοψήφισμα. Δεν μπορεί οι επιλογές της Βουλής του 1975 περί «Μη Αναθεωρητέων Διατάξεων» να δεσμεύουν κάθε Βουλή, εσαεί και επ’ άπειρον. Και δεν μπορούμε να ακούμε ότι μόνο με πραξικόπημα μπορούν να αλλάζουν κάποια πράγματα. Μια τέτοια άποψη δεν χωράει στην ουσία της Δημοκρατίας.
Το δημοψήφισμα είναι υπέρτατο εργαλείο έκφρασης της λαϊκής κυριαρχίας. Θυμηθείτε πόσα χρόνια δεν έχετε συμμετάσχει σε τέτοιο. Είναι φανερό απ’ τους προλαλήσαντες ότι, οι ισχυρισμοί για την ανυπέρβλητη, δήθεν, αδυναμία αλλαγής του ισχύοντος Συντάγματος και από την παρούσα ακόμη Βουλή, κινούνται στα όρια του νομικού ευσεβισμού. Σε αντίθεση όμως με την θεωρία περί «Μείζονος Αγαθού».
Salus populis, suprema lege esto!
Το παλλαϊκό κοινωνικό και πολιτικό αίτημα του 1974 ήταν η δημοκρατικοποίηση της χώρας.
Το παλλαϊκό κοινωνικό και πολιτικό αίτημα του 2011 είναι η σωτηρία της πατρίδας, η αποτελεσματική διακυβέρνησή της. Η δικαιοσύνη, η λογοδοσία και η ανάπτυξη.
Ο καρκίνος δεν αντιμετωπίζεται με φάρμακα για την πανούκλα επειδή, απλώς, αυτά έτυχε να έχουμε στο ντουλάπι…
Πρόταση
Ο ασφαλέστερος τρόπος για να μη γίνει τίποτα είναι να ανοίξουμε ταυτόχρονα πολλά θέματα. Πιστεύω ότι οι περιστάσεις επιβάλλουν αναθεωρητική διαδικασία δύο ταχυτήτων.
Σε πρώτη φάση προκρίνονται ως άμεσες τρεις προτεραιότητες θεσμικής μεταρρύθμισης. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητο να ξεκινήσει και η διαδικασία αναθεώρησης όσων άλλων κριθούν ότι πρέπει να αναθεωρηθούν.
«Ο τρώσας και ιάσεται». Το παρόν πολιτικό σύστημα, εάν θέλει να προσφέρει τη μόνη ύψιστη υπηρεσία που μπορεί, συνειδητοποιώντας την κρισιμότητα των περιστάσεων, έχει ακόμη την ευκαιρία να το κάνει.
Οι τρεις πρώτες μεταρρυθμίσεις μπορούν να γίνουν από την παρούσα βουλή και να επικυρωθούν με δημοψήφισμα.
Με το ίδιο δημοψήφισμα, αυτή, η επόμενη Βουλή – ή και μία ειδικά προς τούτο Συντακτική Εθνοσυνέλευση που θα εκλεγεί – μπορεί να λάβει την εντολή να επεξεργαστεί κάθε άλλη θεσμική μεταρρύθμιση που κρίνεται αναγκαία και να την εισαγάγει προς κύρωση με νέο δημοψήφισμα, σε σύντομο χρονικό διάστημα που θα οριστεί.
Προτεραιότητες
Θεωρώ, όπως είπα, ως τρεις τους βασικούς στόχους μιας άμεσης συνταγματικής μεταρρύθμισης.
1. Σκοπός πρώτος: Η αποτελεσματική διακυβέρνηση
Είναι ανάγκη η χώρα να κυβερνάται για επαρκές χρονικό διάστημα, δημοκρατικά μεν, χωρίς προσωπική ή πολιτική ιδιοτέλεια δε. Πρέπει, επιτέλους, να διασφαλίζονται σταθερές κυβερνήσεις, η επιβίωση των οποίων να μην εξαρτάται από έναν ή περισσότερους βουλευτές που, συχνά, επιχειρούν/υποχρεούνται να προωθήσουν τοπικές ή άλλες πολιτικές επιλογές ήσσονος σημασίας. Δεν μπορεί ούτε η Κυβέρνηση να εκβιάζει με εκλογές κάθε τρεις και λίγο, ούτε και ο τόπος να συζητά πιθανές εκλογές από την επομένη κάθε εκλογές. Τέτοιες συζητήσεις προκαλούν πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα και αστάθεια, υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα κάθε Κυβέρνησης, βλάπτουν το συμφέρον του τόπου.
Για τον σκοπό αυτό προτείνεται το Νέο Σύνταγμα να προβλέπει:
1α. Προεδρικό Σύστημα πενταετούς θητείας με Βουλή τετραετούς θητείας. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζονται σταθερές κυβερνήσεις. Το σύστημα αυτό μπορεί να εφαρμοστεί με την εκλογή του διαδόχου του κ. Κάρολου Παπούλια στη θέση του Προέδρου της 4ης Ελληνικής Δημοκρατίας.
1β. Διαχωρισμός της βουλευτικής από την υπουργική ιδιότητα. Απώλεια της βουλευτικής ιδιότητας σε περίπτωση αποδοχής υπουργικού αξιώματος.
1γ. Κώλυμα των υπουργών να είναι υποψήφιοι βουλευτές μετά τη λήξη της θητείας της Κυβέρνησης στην οποία υπηρέτησαν.
1δ. Ανώτατο όριο θητείας σε κάθε αιρετό αξίωμα.
2. Σκοπός δεύτερος: Ηθική νομιμοποίηση / Λογοδοσία
Η εκτελεστική εξουσία πρέπει να αποκτήσει ηθική νομιμοποίηση με την κατάργηση κάθε διάταξης που περιορίζει την ποινική λογοδοσία των μελών της Κυβέρνησης και των βουλευτών.
Για τον σκοπό αυτό προτείνεται το Νέο Σύνταγμα να προβλέπει:
2α. Κατάργηση – όχι αλλαγή – κατάργηση του Άρθρου 86 του Συντάγματος που περιορίζει τον χρόνο παραγραφής των αδικημάτων των μελών της Κυβέρνησης.
2β. Περιορισμό της βουλευτική ασυλίας αποκλειστικά και μόνο για το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμισης ή της εξύβρισης κατά την άσκηση των βουλευτικών καθηκόντων στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου και μόνο μέσα στη Βουλή.
3. Σκοπός τρίτος (και πιο άμεσος): Η ανάπτυξη
Η Ελλάδα πρέπει να ξεκαθαρίσει στους Έλληνες και στον κόσμο εάν είναι πράγματι υπέρ της ανάπτυξης και του κέρδους, εάν την επιθυμεί εκτός από το ότι τη χρειάζεται.
Για τον σκοπό αυτό προτείνεται το Νέο Σύνταγμα να προβλέπει:
3α. Διεθνώς ανταγωνιστικό ανώτατο φορολογικό συντελεστή εισοδήματος φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων. Ακόμη και εάν αυτή η υπό κανονικές συνθήκες απλή νομοθετική πρόβλεψη ισχύσει κατ’ ελάχιστον για μια μεταβατική περίοδο δέκα ετών. Δεν είναι έγκλημα η Ελλάδα να γίνει και φορολογικός παράδεισος.
3β. Σύντομη δικαστική εκκαθάριση της δυνατότητας ή μη πραγματοποίησης στρατηγικών ή μεγάλων επενδύσεων.
3γ. Σύσταση Δημόσιας Εταιρείας Ιδιοκτησίας και Αξιοποίησης της Δημόσιας Περιουσίας, με δυνατότητα καθορισμού χρήσεων γης και πώλησης/μίσθωσης/εκμετάλλευσής της με διεθνείς διαγωνισμούς, για τη μείωση του χρέους. (Εφ’ όσον ζητηθεί στη συζήτηση μπορώ να εκθέσω και την ολοκληρωμένη σχετική πρόταση).
Αιτία των σημερινών δεινών είναι ο γιγαντισμός του κράτους. Οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον κομματισμό και στην πελατειακή σχέση κομμάτων και πολιτικών με τους πολίτες. Το να προσδοκά κανείς από το σημερινό Πολιτικό Σύστημα να αποκομματικοποιήσει το κράτος ισοδυναμεί με την ελπίδα κάποιων το 1940 ότι το ναζιστικό κόμμα της Γερμανίας θα μπορούσε να την αποναζιστικοποιήσει.
Μακάρι να κάνω λάθος. Μακάρι τα κόμματα να μπορούν να αποκομματικοποιήσουν το κράτος. Εάν όμως δεν τα καταφέρουν – που φοβάμαι ότι δεν θα τα καταφέρουν – πρέπει να συνεννοηθούμε για να αλλάξουμε εμείς τα πράγματα.
Αντιμετωπίζουμε σήμερα αντίστοιχα πολιτικά προβλήματα με αυτά του 1909. Όμως, μόνος στρατός μπορεί να είναι το πλήθος όσων θέλουμε να εξακολουθούμε να ζούμε και να δουλεύουμε σε αυτόν τον τόπο.
Όσοι συμμετέχουν σε αυτήν την προσπάθεια πρέπει να συμμετέχουν αποκλειστικά και μόνο για τη συγκεκριμένη θεσμική αναθεώρηση. Και για να είναι και αποτελεσματικοί και αξιόπιστοι θα πρέπει να είναι αποφασισμένοι να μην μπορούν – ακόμη και εάν θελήσουν – να είναι υποψήφιοι για οποιοδήποτε αξίωμα για πέντε τουλάχιστον χρόνια μετά τη θέση του Νέου Συντάγματος σε ισχύ.
Επίμετρο
Κυρίες και Κύριοι, χωρίς ηθική νομιμοποίηση δεν μπορεί να ασκηθεί, δεν γίνεται αποδεκτή, καμία εξουσία. Χωρίς αρχές δεν νοείται Σύνταγμα, δεν υπάρχει Δημοκρατία. Το Σύνταγμα κάθε χώρας είναι το νομικό εργαλείο που καταγράφει το Κοινωνικό Συμβόλαιο μιας ιστορικής περιόδου. Η συζήτηση γι’ αυτό φρονώ ότι πρέπει να υπερβεί τον νομικό ευσεβισμό των Μη Αναθεωρητέων Διατάξεων, και, με βάση την θεωρία του Μείζονος Αγαθού, να επικεντρωθεί στο μέλλον της χώρας και του Ελληνισμού.
Η Ελλάδα ως τόπος κατέχει πολιτιστικά, γεωπολιτικά, κλιματικά και αισθητικά, περιουσία που δεν μπορεί ούτε να δημιουργηθεί, ούτε να αγοραστεί. Η περιουσία αυτή μπορεί βέβαια, γρήγορα και εύκολα, όπως η Ιστορία διδάσκει, να χαθεί, να μειωθεί, να υποθηκευθεί. Γι’ αυτό να προλάβουμε να αλλάξουμε τα μικρά, σε σχέση με το πώς αυτό το δώρο Θεού σχηματίστηκε και το τί περιέχει. Ώστε όχι μόνο να αποφύγουμε την κοινωνική έκρηξη αλλά και αυτή η γενιά να ζήσει και να απολαύσει τη νέα χώρα.
Οι έκτακτες περιστάσεις απαιτούν έκτακτα μέτρα. Το πολίτευμα έχει, ούτως ή άλλως, εξελιχθεί, αν και αμιγώς πρωθυπουργικό, σε αναποτελεσματικό. Ας αξιοποιήσουμε την ανάγκη αλλαγής του σε Προεδρικό και ας κάνουμε τώρα αυτά που όλοι συμφωνούμε ότι πρέπει και αρκούν να γίνουν για να βάλουμε τέρμα στην ελεεινή παρένθεση που οι παππούδες, οι γονείς και όλοι εμείς, σε ελάχιστες δεκαετίες, καταφέραμε να «δημιουργήσουμε».
Τι μεγαλύτερο κίνητρο για επενδύσεις από την αντίληψη της ασημαντότητας αυτών των αντικινήτρων μπροστά στα κίνητρα που επιχείρησα να καταγράψω;
Τί μεγαλύτερο κίνητρο ώστε, επιτέλους, ΝΑ ΣΥΝΕΝΝΟΗΘΟΥΜΕ.
Θέλουμε ελπίδες. Δεν τις έχουμε, ούτε με αυτό το Σύνταγμα, ούτε με τέτοια κόμματα. Οι ελπίδες περνάνε από το Σύνταγμα.
Αμφιθέατρο της Τράπεζας της Ελλάδας, Τετάρτη 9 Μαρτίου 2011
[*] Σημ. Η εισήγηση ήταν αρχικώς αναρτημένη εδώ. Όμως ο σύνδεσμος έχει καταργηθεί, οπότε το παρόν κείμενο προέρχεται από το προσωπικό αρχείο του μέλους της Πρωτοβουλίας, Β. Ξυδιά. Για το συνολικό πρόγραμμα της εκδήλωσης βλ. εδώ.
Η παρούσα ανάρτηση αποσκοπεί στην ενημέρωση των επισκεπτών του NeoSyntagma.net και δεν συνεπάγεται τη συμφωνία της Πρωτοβουλίας με το περιεχόμενό της (απόψεις που υποστηρίζονται, πράξεις που προβάλλονται κλπ).