Μπορεί η αριστερά να προτείνει ένα νέο δημοκρατικό Σύνταγμα; [*]
Βασίλης Ξυδιάς
Εκπαιδευτικός-θεολόγος, μέλος της Πρωτοβουλίας για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή
Δημοσιεύθηκε στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 4 Φεβρουαρίου 2013 [*]
Είτε αντιτίθενται προς το Μνημόνιο και την τρόικα, είτε τα ανέχονται ως αναγκαίο κακό, οι Ελληνες γνωρίζουν καλά πως κομβικό στοιχείο της κρίσης είναι το σαθρό και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Αν λοιπόν η Αριστερά και οι άλλες αντιμνημονιακές δυνάμεις θέλουν να χαράξουν μια εναλλακτική στρατηγική με πραγματικά συστημικό χαρακτήρα και θετικό-δημιουργικό πρόσημο, οφείλουν, μεταξύ άλλων, να διαμορφώσουν μια πολιτειακή αντιπρόταση.
Αυτό, ούτε λίγο ούτε πολύ, οδηγεί στην ανάγκη ενός σχεδίου ριζικής συνταγματικής αλλαγής που θα αποτελέσει την εναλλακτική λύση έναντι τόσο του ισχύοντος Συντάγματος όσο και αυτού που προετοιμάζεται από διάφορες πλευρές επί το αυταρχικότερον και συγκεντρωτικότερον.
Υπάρχει η εντύπωση ότι μπροστά στην κατάλυση του Συντάγματος που ήδη επισυμβαίνει εξαιτίας των Μνημονίων, ή ακόμα χειρότερα, μπροστά στις αυταρχικές συνταγματικές αλλαγές που μεθοδεύονται, ο λαός θα πρέπει να υπερασπιστεί το ισχύον Σύνταγμα. Και είναι βέβαια αυτονόητο ότι ο λαός θα πρέπει να αντιταχθεί στη λαθραία υπονόμευση του Συντάγματος, απ’ την άλλη όμως μεριά είναι σαφές πως σε στρατηγικό βάθος η στάση αυτή είναι περιορισμένης εμβέλειας. Οχι μόνο διότι καλεί το λαό να δώσει μια μάχη οπισθοφυλακών, χαμένη από χέρι, υπερασπιζόμενος ένα Σύνταγμα που είναι πράγματι μη λειτουργικό στη νέα ιστορική φάση στην οποία έχουμε εισέλθει μετά την κρίση, αλλά διότι το ισχύον Σύνταγμα δεν είναι άμοιρο ευθυνών γι’ αυτό που ζούμε. Ισα ίσα είναι αυτό που προσέφερε το πολιτειακό θερμοκήπιο μέσα στο οποίο ετράφησαν όλοι αυτοί που μας οδήγησαν στην κρίση: τα καθεστωτικά κόμματα, η παρασιτική ολιγαρχία και η μεταξύ τους διαπλοκή.
Πέρα απ’ τις γενικές και αόριστες ρεπουμπλικανικές διακηρύξεις του σημερινού Συντάγματος, η ουσιαστική πρόθεση που το διέπει είναι όχι το πώς θα διασφαλίζονται, αλλά πώς θα αναιρούνται στην πράξη οι όποιες δημοκρατικές αρχές καθιερώνονται απ’ το ίδιο στα λόγια. Δείτε για παράδειγμα πώς αναιρείται η διάκριση των εξουσιών μέσα απ’ τη σύγχυση της νομοθετικής με την εκτελεστική εξουσία: υποτίθεται πως η Βουλή εκλέγει πρωθυπουργό, αλλά κατ’ ουσίαν είναι ο πρωθυπουργός που ορίζει τους βουλευτές, και κυρίως είναι αυτός που κρατά στα χέρια του το πολιτικό τους μέλλον μέσω της αναμενόμενης υπουργοποίησής τους. Τα ίδια ισχύουν όσον αφορά την απόλυτη εξάρτηση της δικαστικής εξουσίας από την εκτελεστική, με το διορισμό των δικαστών απ’ την κυβέρνηση κ.λπ. κ.λπ. Ουσιαστικός στόχος, μ’ άλλα λόγια του ισχύοντος Συντάγματος είναι το πώς, τηρώντας κάποιες δημοκρατικές ισορροπίες, άλλοτε πραγματικές, άλλοτε προσχηματικές, ο ουσιαστικός έλεγχος του κράτους θα είναι υπόθεση ενός ολιγάριθμου πολιτικού προσωπικού, άμεσα ή έμμεσα ελεγχόμενου. Αυτό επέτρεπε από συστάσεως νεοελληνικού κράτους στην εκάστοτε ολιγαρχία να κυβερνά, ελέγχοντας ή πλαγιοκοπώντας τις κομματικές ηγεσίες· παλαιότερα υπό την εποπτεία του παλατιού, μετά τη μεταπολίτευση με διάφορους άλλους, πιο πολύπλοκους τρόπους. Ειδικότερα, από το ’90 και μετά, που η ολιγαρχία πήρε τη γνωστή μορφή του ιδιότυπου, κρατικοδίαιτου, παρασιτικού κράματος ΜΜΕ, μεγαλοκατασκευαστών και τραπεζιτών, τα κόμματα έγιναν οι πολιτικοί διαχειριστές αυτού του συστήματος που προσφυώς ονομάστηκε «διαπλοκή».
Ισως να ακούγεται παράξενο στα αυτιά ενός αριστερού που βλέπει καχύποπτα τις αρχές τις αστικής δημοκρατίας, αλλά τούτη την ώρα μια πολιτειακή-συνταγματική αντιπρόταση που θα βασιζόταν στην ιδέα του πραγματικού και ριζικού διαχωρισμού των εξουσιών σύμφωνα με την κλασική ρεπουμπλικανική αρχή, θα τίναζε στον αέρα όλο το γήπεδο στο οποίο έχουν μάθει «να παίζουν μπάλα» οι πρωταγωνιστές του πολιτικού συστήματος.
Ποια θα ήταν τα στοιχεία αυτής της εναλλακτικής συνταγματικής πρότασης:
* Ως προς το περιεχόμενο: πραγματική διάκριση εξουσιών. Χωριστές εκλογές για κυβέρνηση (εκτελεστική εξουσία) και Κοινοβούλιο (νομοθετική), όπως π.χ. στα προεδρικά συστήματα των ΗΠΑ και της Κύπρου. Ασυμβίβαστο υπουργού – βουλευτή. Αυτοδιοίκηση στο δικαστικό σώμα. Διοικητική αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση σε νομαρχιακό και περιφερειακό επίπεδο. Ελεγχος των κομμάτων και των ΜΜΕ. Εισαγωγή της κλήρωσης σε διάφορα επίπεδα. Λαϊκά δημοψηφίσματα και δυνατότητα νομοθετικής εισήγησης απ’ το λαό.
* Ως προς τη διαδικασία: όχι αναθεώρηση όπως συνήθως, «από τα πάνω», αλλά «από τα κάτω». Σύσταση λαϊκής συντακτικής εθνοσυνέλευσης, με λαϊκή δημόσια διαβούλευση και δημοψηφισματικές διαδικασίες στις γειτονιές, στους χώρους της δουλειάς, στο Διαδίκτυο.
Μια τέτοια, ιστορικά πρωτόγνωρη, πολιτειακή αλλαγή, κατά πρώτον θα αποτελέσει ανάχωμα στα αυταρχικά σχέδια αλλαγής του Συντάγματος απ’ τα πάνω, και κατά δεύτερον θα υπομονεύσει ριζικά τον ολιγαρχικό χαρακτήρα της σημερινής κρατικής δομής. Δεν αποτελεί, ασφαλώς, πανάκεια, αφού τα διάφορα συμφέροντα θα αναζητήσουν άλλους, παραθεσμικούς τρόπους, λόμπι κ.λπ. για να κάνουν τη δουλειά τους. Ομως, όπως προείπα, θα έχει τινάξει στον αέρα το συγκεκριμένο σύστημα που προνομιακά εκτρέφει την κρατικοδίαιτη ολιγαρχία θερμοκηπίου που τώρα κατέχει και καταστρέφει τη χώρα.
Κι αν το δούμε από τη σκοπιά της Αριστεράς, η πολιτειακή αυτή πρόταση καθιστά ορατό το δημοκρατικό «πλατύσκαλο» ή «ξέφωτο», στρατηγικό σταθμό στο πλαίσιο μιας ανοικτής πορείας προς το μέλλον. Αυτό θα δείξει πως πρόκειται για μια Αριστερά που δεν ευαγγελίζεται, όπως την κατηγορούν, την επιστροφή στην παλιά, «καλή», προ Μνημονίων εποχή· που αγωνίζεται για τη διάνοιξη πραγματικών ιστορικών διεξόδων κι όχι για εγκεφαλικές «επαναστάσεις» ερήμην του πραγματικού λαού. Είναι δε η μόνη πειστική δημιουργική-δημοκρατική απάντηση στον δήθεν «αντισυστημισμό» της Χρυσής Αυγής, βασικό συστατικό μιας θετικής-δημιουργικής στρατηγικής για την υπέρβαση του σημερινού πολιτικού συστήματος.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 4 Φεβρουαρίου 2013
Πηγή: http://www.enet.gr/?i=news.el.politikh&id=341184
[*] Σημ. Ο τίτλος που δόθηκε από την εφημερίδα («Ασυμβίβαστο υπουργών-βουλευτών») δεν έχει μεγάλη σχέστη με το πραγματικό περιεχόμενο του άρθρου. Γι’ αυτό στην παρούσα ανάρτηση προσετέθη ο τίτλος του αρχικού δοκιμίου. Μια βελτιωμένη, δεύτερη παραλλαγή του ίδιου κειμένου αναρτήθηκε λίγες μέρες αργότερα στο Antifono.gr με τον τίτλο «Αριστερά και Σύνταγμα», 10/2/2013.
Η παρούσα ανάρτηση αποσκοπεί στην ενημέρωση των φίλων της Πρωτοβουλίας. Δεν συνεπάγεται τη συμφωνία με τις απόψεις που δημοσιεύονται.