Μαρία Κανελλοπούλου
Μέλος της Πρωτοβουλίας για τη μη-ιδιωτικοποίηση του νερού στην Ελλάδα – Save Greek Water
Εισήγηση στην Ημερίδα για το Νέο Σύνταγμα (Αθήνα, 8 Ιουνίου 2013)
Πολλοί επαγγελματίες πολιτικοί υποπίπτουν σε μια στιγμή ύψιστης γελοιότητας όταν απαγγέλουν ποίηση αλλά αυτή που προσωπικά απολαμβάνω είναι όταν μας διαφωτίζουν με κομπασμό για τα λεγόμενα των αρχαίων ημών προγόνων. Λίγοι από δαύτους θα αποτολμούσαν αναφορές στον αρχαίο ελληνικό κόσμο αν είχαν υπόψη τους, τους στίχους του Αισχύλου όταν ρωτάει τον Χορό για τους Έλληνες η μεγάλη βασίλισσα των Περσών η Άτοσσα μετά την καταστροφή των Περσών στη μάχη.
ΑΤΟΣΣΑ: «Τίς δε ποιμάνωρ έπεστι καπιδεσπόζει στρατώ;»
Ποιός είναι ο αρχηγός τους;
ΧΟΡΟΣ: «Ούτινος δούλοι κέκληνται φωτός ουδ’ υπήκοοι».
Δεν είναι δούλοι μηδ’ υπήκοοι σε κανέναν.
Θα αντηχούσε στα αυτιά του μισού κοινοβουλίου σαν ακατανόητο αντιεξουσιαστικό τσιτάτο. Αν είχαν διαβάσει δε και Θουκυδίδη ίσως από τη μετάφραση του Ελ. Βενιζέλου, θα τον έβγαζαν από τα σχολικά βιβλία για το «Το εναντιούμενον τω δυναστεύοντι δήμος ωνόμασται» (αυτό που εναντιώνεται στο δυνάστη λέγεται δήμος) ως κάποιον πρόδρομο των indignados.
Μεγάλη απόσταση λοιπόν. Από την αναπόληση της θέσπισης μιας άλλης κοινωνίας ως την εσχατιά μιας μετα-δημοκρατικής όπως αρέσκονται πολλοί να την ονομάζουν, Ευρώπης που μπήγει τα δόντια της πλέον στις ίδιες της τις σάρκες, την περίφημη μεσαία της τάξη, της οποίας είμαστε οι περισσότεροι θλιμμένοι εκπρόσωποι και ίσως και απρόσωποι τέως ιδιώτες.
Αυτή η μεγάλη απόσταση ανάμεσα στο τότε και το τώρα δεν διανύεται σε 10 λεπτά.…
Πώς λοιπόν στοιχειοθετείται μέσω ενός παραδείγματος η διεθνής κρίση του αντιπροσωπευτικού συστήματος;
Δεν θα χρησιμοποιήσω όρους όπως βιοπολιτική, άυλη παραγωγή, χρηματιστικοποίηση της φύσης κλπ αλλά ούτε και όρους «φυσικό κεφάλαιο», αποτίμηση οικοσυστημάτων, καινοτομίες για αποτελεσματική διαχείριση, αυτορρύθμιση της αγοράς όχι επειδή δεν τους γνωρίζω.
Θα μιλήσω για το νερό, του οποίου η διαχείριση φιγουράρει ήδη από το 1910 ως αφορμή, στο κέντρο της συζήτησης περί συλλογικών ή αλλιώς κοινών αγαθών αλλά και της λέξης κλειδί της «ιδιοκτησίας» που έχει απασχολήσει όσο τίποτε την πολιτική φιλοσοφία αλλά και την πολιτική πράξη.
Αν είμαστε πραγματιστές και δούμε απλώς τα στοιχεία από το 1989 της πλήρους ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών ύδρευσης στην Αγγλία και ως σήμερα η ιδιωτικοποίηση έχει δείξει αν λειτουργεί ή όχι. Στην Αγγλία λοιπόν τι ήρθε μαζί της; Φοροαποφυγή μαμούθ που επιβαρύνει τους βρετανούς ετησίως με περίπου 2 δις λίρες περισσότερα απ’ όσα θα καλούνταν να καταβάλουν, αν οι επιχειρήσεις χρηματοδοτούνταν από το κράτος, ελλιπής συντήρηση δικτύων όπου ύστερα από μακροχρόνια έλλειψη της, το 1/4 του νερού που θα κάλυπτε τις ανάγκες 11 εκ. καταναλωτών, χάνεται κάθε μέρα σε διαρροές, η αποτυχία της ρυθμιστικής αρχής που παρότι έχει επιτύχει να εντοπίσει απάτες τις οποίες διέπραξαν οι εταιρείες, τους έχει δώσει το δικαίωμα 25ετούς ειδοποίησης πριν λήξουν οι άδειές τους —ουσιαστικά διασφαλίζοντάς τους παντοτινό μονοπώλιο.. Και τι άλλο; τα εγγυημένα υπερκέρδη π.χ. ιδιωτική εταιρεία που κυνηγάει να φτιάξει έναν μεγάλο υπόνομο στο Λονδίνο, μα απαιτεί τα ετήσια κέρδη της να υπερβαίνουν το κόστος της επένδυσης κατά 100 και πλέον εκατομμύρια στερλίνες.
(Γιατί δεν τα αναφέρει αυτά η έγκριτη ελληνική τηλεοπτική δημοσιογραφία που θα τα έβρισκε αν έκανε μια απλή ανάγνωση του ξένου τύπου ή έστω των δελτίων τύπων που της αποστέλλουμε;)
Εν πάση περιπτώσει ακόμη και η Παγκόσμια Τράπεζα που δεν διακρίνεται για τις ανθρωπιστικές της ευαισθησίες αναγκάστηκε να παραδεχτεί απρόθυμα ίσως -σε δικό της πάντως έγγραφο του 2005- ότι δεν υπήρχε «στατιστικώς σημαντική διαφορά στην αξιολόγηση της αποδοτικότητας μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών εταιρειών παροχής». Στην περίπτωση του νερού λοιπόν απλά η ιδιωτικοποίηση δεν λειτουργεί.
Ίσως να λειτουργούσε αν η γαλλική πολυεθνική έρθει εδώ, εφόσον επιλέγουμε την ελεύθερη αγορά και επενδύσει ότι έχει και δεν έχει και φτιάξει ένα δίκτυο δικό της και ρίξει και τις τιμές από 50 σεντ το κυβικό μέτρο που κοστίζει σήμερα και δημιουργήσει ανταγωνισμό.
Κι αφού το ξεκαθαρίσαμε όσο πιο γρήγορα γινόταν τι συμβαίνει λοιπόν με τις λήψεις αποφάσεων;
Από το 2003 και όχι τώρα όπως πολλοί νομίζουν η περιβόητη Κομισιόν δείχνει τον διακαή της πόθο για δημιουργία αγοράς νερού στην Ευρώπη. Κι από τότε ξεκινά ένας «πόλεμος». Σε εκείνη τη φάση επιτυχημένες εκστρατείες της κοινωνίας των πολιτών την εμποδίζουν. Επιτυγχάνουν μάλιστα το 2010 να ψηφιστεί στον ΟΗΕ από 122 χώρες η πρόσβαση σε καθαρό νερό και υγιεινή ως ανθρώπινο δικαίωμα. Η Ελλάδα της πράσινης ανάπτυξης δεν ψηφίζει υπέρ αλλά απέχει, ενώ ο Γιώργος Παπανδρέου φωτογραφίζεται προεκλογικά χαμογελαστός με μπλουζάκι που γράφει: «όχι στο ξεπούλημα της ΕΥΑΘ».
[Να εκμεταλλευτώ την καλή διοργάνωση και τη δημοσιότητα για να καταγγείλω εδώ μπροστά σας δημόσια σήμερα τη σημερινή κυβέρνηση και κυρίως τους επικουρούντες της που αντιτίθενται όπως λεν στην πώληση της ΕΥΑΘ ότι προχωράνε με δική τους ευθύνη στην πώληση αφού υπάρχει επίσημη επιστολή της Κομισιόν που λέει ότι δεν πιέζει τη χώρα μας προς αυτή την κατεύθυνση κατόπιν του σάλου που δημιουργήθηκε στη Γερμανία κυρίως και δεν είναι του παρόντος. Γιατί έγραψε αυτό το γράμμα; Η Κομισιόν ξέρει ότι η πίεση είναι έκνομη μια και δεσμεύεται από την ΣΛΕΕ να είναι ουδέτερη σε θέματα διαχείρισης, ειδικά των υπηρεσιών ύδρευσης.]
Οπότε, αν η Κυβέρνηση πιέζεται, να μας το πει να βγάλουμε ψεύτρα την Κομισιόν και να πάμε όλοι μαζί στα Ευρωπαϊκά δικαστήρια. Αν η κυβέρνηση δεν πιέζεται και απλά πάσχει από ιδεοληψίες, υπάρχει ένας ακόμα λόγος να μην θέλει την πώληση -το γεγονός ότι ακόμα κι αν πουλήσει στα 350 εκ (δηλαδή στην χρηματιστηριακή αξία) τις μετοχές μας στην ΕΥΔΑΠ, αύριο πρέπει, αντί να εισπράξει, να πληρώσει αφού η εταιρεία έχει απαιτήσεις από το Δημόσιο ΟΤΑ κλπ που ξεπερνάνε το 1 δις 200 εκ ευρώ!
Υπάρχει δημόσιος διάλογος για το θέμα; Στην Ιταλία όπως προβλέπει το Σύνταγμά της με υπογραφές η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι σύρθηκε σε δημοψήφισμα και το έχασε αφού 97% του κόσμου τάχθηκε κατά της ιδιωτικοποίησης. Τοπικό δημοψήφισμα στο Βερολίνο έχει οδηγήσει πλέον σε δημοσιοποίηση μυστικών συμβάσεων σαν κι αυτές που καλή ώρα ίσως υπογράφει κάτω από κλειστές πόρτες -και μερικές κακές γλώσσες λεν εκτός χώρας- το ΤΑΙΠΕΔ.
Τι κάνουμε λοιπόν; Εμείς όπου κι αν πάμε ο κόσμος έντρομος ρωτάει τι να κάνει για να σταματήσει αυτή την εξέλιξη κι εμείς θέλοντας να εξαντλήσουμε τις θεσμικές διεξόδους τον οδηγούμε στη μόνη θεσμοθετημένη διαδικασία συμμετοχής που υπάρχει, κι αυτή δυστυχώς δεν είναι σε εθνικό επίπεδο αλλά στην ΕΕ. Την Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών (ΕΠΠ) . Πάνω από 9 χώρες έχουν περάσει το μίνιμουμ υπογραφών και πάνω από 1,5 εκ υπογραφές έχουν συγκεντρωθεί πανευρωπαϊκά που υποχρεώνουν την Κομισιόν να ανοίξει συζήτηση στο Ευρωκοινοβούλιο για το θέμα. Είναι ιστορικά η πρώτη φορά που πετυχαίνει μια ΕΠΠ από τη Λισαβώνα όπου θεσπίστηκε. Έχουμε λοιπόν μια επιτυχημένη θεσμοθετημένη διαδικασία από πλευράς κοινωνίας πολιτών από τη μια και την επίσπευση των ιδιωτικοποιήσεων στις χώρες του Νότου από την άλλη, παρά το ότι οι πολίτες στην Ευρώπη έχουν δείξει ότι δεν θέλουν το νερό τους να γίνεται αντικείμενο κερδοσκοπίας. Πώς θα σταματήσει λοιπόν αυτή η εξέλιξη εντός των θεσμών; Πλήρες χάσμα.
Στην περίπτωση δε της Κομισιόν δεν μιλάμε καν για κρίση του αντιπροσωπευτικού συστήματος αλλά για μη εκλεγμένους δημοσίους υπαλλήλους σαν αυτούς που μπαίνουν σε «κινητικότητα» που πληρώνονται μάλιστα με λεφτά των ευρωπαίων φορολογουμένων για να απολαμβάνουν τον Νεσπρέσσο τους σε σκανδαλώδεις ποσότητες στο ανάερο κτήριο της Επιτροπής στις καταθλιπτικές Βρυξέλλες κι αυτός είναι ένα λόγος ειλικρινά για να μην τους ζηλεύει κανείς.
Έχοντας αφιερώσει σχεδόν ένα χρόνο στην τεκμηρίωση και την καμπάνια για το θέμα του νερού αλλά και στην προσπάθεια μη αποχωρισμού από τον ορθό λόγο σε μια κοινωνία βυθισμένη στα διάφορα στάδια του πένθους, θα τελειώσω λέγοντας τα εξής:
Μιλάμε για κρίση ενός κατά το παρελθόν λειτουργούντος μοντέλου; Ή μήπως η αντιπροσώπευση ήταν και παραμένει διαχρονικά μια αποτυχημένη υπόθεση; Η εύκολη απάντηση είναι ότι ναι και ότι λύνεται με την θέσπιση συμμετοχικών διαδικασιών, δημοψηφίσματα, ανακλητότητα, κλπ. Μπορεί έτσι εύκολα να λυθεί το ζήτημα ενός καλύτερου δικαιότερου κοινωνικού βίου; Αν και τέτοιες διαδικασίες είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, είναι αβέβαιο.
Με την παραμικρή συμμετοχή ή διαβούλευση με υπαρκτούς πολιτικούς θεσμούς, γρήγορα κανείς αισθάνεται ότι έχουν μεταλλαχθεί σε μηχανισμούς απόλυτης ετερονομίας ακόμη και για εκείνους που τους υπηρετούν. Σαν να πρόκειται για μια συνομολογημένη επίφαση πολιτειακής λειτουργίας, μια θεατρική πράξη, προκειμένου να μην πλησιάζει τίποτε την πραγματική εξουσία και μάλιστα ιδίως η μήνη των καταπιεσμένων που κατευθύνεται εντέχνως προς αναλώσιμα πρόσωπα και σχήματα.
Όποιες αλλαγές για να το πω απλά κι αν φέρει μια πεφωτισμένη ομάδα σε επίπεδο θεσμών συντάγματος ή νόμων, τίποτε δεν θα κατορθωθεί αν αυτό δεν γίνει επιθυμητό και δεν αγκαλιαστεί από σύσσωμη την πάσχουσα κοινωνία, αν δεν νοηματοδοτήσουμε εμείς τις ζωές μας με άλλα νοήματα μακριά από τη βιομηχανία επιθυμιών του τίποτε και της παραγωγής ευτέλειας.
Εν τέλει η κρίση είναι της διαστροφής της πανέμορφης γλώσσας μας που βαφτίζει τη σύγχρονη αναγκαστική μετανάστευση φίλων μου «κινητικότητα», τα μονοπώλια και τραστ των μεγάλων εταιριών «ελεύθερη αγορά», την περίφραξη και εμπορευματοποίηση της φύσης και της συλλογικής διάνοιας «φυσικό και νοητικό κεφάλαιο», το κέρδος = «αξιοποίηση». Όσο για την «ανάπτυξη» θα έλεγα ότι είναι ο πιο θρησκόληπτος από τους όρους !
Ευχαριστώ.