Αθανάσιος Θεοδωράκης
Πολιτικός επιστήμονας, τ. διοικητικό στέλεχος σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο, μέλος της Πρωτοβουλίας για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή
NeoSyntagma.net, 12 Ιανουαρίου 2012
Η κρίση που ζούμε είναι γενική, είναι κρίση του κοινωνικού και πολιτικού μας συστήματος και όχι συγκυριακή. Θυμίζω ότι ξεκίνησε ως χρηματοπιστωτική κι εξελίχθηκε γρήγορα σε οικονομική. Αφορούσε στην αρχή ιδιωτικές επιχειρήσεις, τράπεζες και ασφάλειες και στη συνέχεια ενεπλάκη το κράτος προσφέροντας στις τράπεζες τεράστια ποσά. Η κρίση μετατράπηκε σε κοινωνική και γίνεται μέρα με τη μέρα, εμφανώς πολιτική. Είχε αρχικά τοπική διάσταση, αλλά έγινε τελικά ευρωπαϊκή και τώρα διεθνής.
Αυτές οι μεταπτώσεις σχετίζονται με τον παράλογο τρόπο λειτουργίας του οικονομικού και ειδικότερα του χρηματοπιστωτικού συστήματος το οποίο αυτενεργεί και δεν ελέγχεται πλέον ούτε από κυβερνήσεις, ούτε από θεσμοθετημένους διεθνείς οργανισμούς. Το σύστημα αυτό έχει αυτονομηθεί, δημιούργησε πλήθος παραγώγων προϊόντων, έφτιαξε ισχυρά δίκτυα συμμάχων και συνεργών και επηρεάζει χρηματιστήρια, τράπεζες, διεθνείς οργανισμούς, τεχνοκράτες και βεβαίως πολιτικούς. Η τεχνική της λειτουργίας του συστήματος που έχει ταυτιστεί με τον επονομαζόμενο «καπιταλισμό-καζίνο», στηρίζεται στην αρχή της συνέργειας και της συνενοχής των παικτών: διεθνείς οργανισμοί, τράπεζες, ασφάλειες, κερδοσκοπικοί φορείς και οίκοι αξιολόγησης συνδέονται μεταξύ τους, δημιουργούν προϊόντα που τροφοδοτούν το σύστημα και παγιδεύουν τους πελάτες και δρουν ταχύτατα και συντονισμένα με σαφείς στόχους.
Επιβάλλεται σαφώς η επανεξέταση των κανόνων του παιχνιδιού, σε διεθνές επίπεδο, με στόχο την πλαισίωση και τη ρύθμιση των λεγομένων χρηματοπιστωτικών αγορών ώστε να αποφευχθεί η κυριαρχία της κερδοσκοπικής λογικής και η συνακόλουθη καταλήστευση των εθνικών οικονομιών. Τα κράτη μπορούν να παρέμβουν επειδή αυτά ρυθμίζουν τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, συνευθύνονται και αυτά για την εξέλιξη της κρίσης και πρέπει να συνεργαστούν έμπρακτα σε διεθνές επίπεδο για εξεύρεση πειστικών λύσεων. Η ΕΕ πρέπει παράλληλα να προχωρήσει άμεσα στη δημιουργία ανεξάρτητου φορέα αξιολόγησης των ευρωπαϊκών οικονομιών και να προτείνει ρυθμιστικό πλαίσιο σε διεθνές επίπεδο.
Τίθενται συνεπώς ουσιώδη θέματα όπως: η διεθνής οικονομική αρχιτεκτονική, η ποιότητα της δημόσιας πολιτικής, ο χαρακτήρας των θεσμικών αλλαγών, η σχέση ιδωτικής, κοινωνικής και δημόσιας οικονομίας, το κοινωνικό κράτος και ο ισότιμος διεθνής ανταγωνισμός, η σύγχρονη αντίληψη της υπεύθυνης επιχειρηματικότητας, κοκ.. Αυτές οι πτυχές συμπυκνώνονται στο αίτημα εμπέδωσης μιας νέας πολιτικής λογικής που αφενός στηρίζεται στα αυτονόητα (έντιμη διαχείριση, κρατική αποτελεσματικότητα, ισονομία των πολιτών, δικαιοσύνη, ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δημοκρατία) κι αφετέρου οφείλει να ανοίξει δρόμους για μια ουσιαστική αναδιάταξη των παραγωγικών δυνάμεων, για νέες μορφές βιώσιμης οικονομικής δράσης μέσα από την τόνωση της πραγματικής οικονομίας, για νέες δράσεις υπέρ των αδυνάτων, για νέες κοινωνικές συλλογικότητες και τελικά για νέες μορφές διεθνούς συνεργασίας και αλληλεγγύης.
Η νέα πολιτική λογική προϋποθέτει βεβαίως πολίτες απαιτητικούς και υπεύθυνους, πολιτικούς έντιμους και διορατικούς, επιχειρηματίες ικανούς και δημουργικούς, κοινωνικούς φορείς αντιπροσωπευτικούς και δημοκρατικούς. Σημαίνει ακόμα τόνωση της συλλογικής δράσης, εμπέδωση των αρχών της χρηστής διακυβέρνησης, προώθηση μιας κοινωνίας αρχών και αξιών, αντί του σημερινού συγκρουσιακού τοπίου του καταναλωτισμού, του ατομικισμού, του άγχους και της ψεύτικης ευμάρειας. Σημαίνει ακόμα επιστροφή στην πραγματική οικονομία με αναπροσαρμογή των επιδοτήσεων και των κινήτρων προς όφελος των παραγωγικών και των κοινωνικά επωφελών δράσεων:αγροτική παραγωγή, μεταποίηση σε τοπικό επίπεδο για δημιουργία θέσεων εργασίας, διασφάλιση συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης των πολιτών και περιορισμό των ανισοτήτων.
Αυτό συνιστά όμως αλλαγή του οικονομικού παραδείγματος και θα ενοχλήσει πολλούς. Άτομα αλλά και συντεχνίες, τοπικοί παράγοντες και πολιτικοί, τράπεζες, επιχειρηματίες αλλά ακόμα και ισχυροί συνδικαλιστικοί και επαγγελματικοί θύλακες, επιθυμούν τη διατήρηση της σημερινής κατάστασης. Η αναγκαιότητα όμως της αλλαγής είναι μονόδρομος. Η χώρα μας αλλά και όλες οι ευρωπαϊκές χώρες δεν μπορούν να συνεχίσουν άλλο στον δρόμο της παράλογης ανάπτυξης που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Η κρίση συνετέλεσε στη συνειδητοποίηση αυτής της αναγκαιότητας με δραματικό τρόπο. Η κατάσταση δεν είναι «επαναστατική», όπως θα έλεγαν άλλοτε οι μαρξίζοντες, αλλά είναι εκρηκτική, δηλαδή απρόβλεπτη, ανεξέλεγκτη. Το κρίσιμο επομένως ζήτημα πέρα από τα τρέχοντα, συγκυριακά ζητήματα είναι η αντίληψή μας για το πώς θα οργανώσουμε το μέλλον μας: Πολιτική προϋπόθεση της μελλοντικής αναδιάταξης των δυνάμεων είναι η ύπαρξη ισχυρής κοινής βούλησης για οικοδόμηση μιας νέας σχέσης κράτους και πολιτών που επηρεάζει τη λειτουργία της δημοκρατίας και τη δομή της οικονομίας και που δημιουργεί νέες συμπεριφορές.
Σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου το κράτος από τη μια και η προσωπική και μικρή οικογενειακή επιχείρηση από την άλλη αποτελούν τον βασικό κορμό της οικονομίας είναι απαραίτητο να τονωθεί η έφεση προς την παραγωγή προϊόντων κια υπηρεσιών ποιότητας. Το θέμα που προκύπτει είναι η μελλοντική κατεύθυνση της οικονομίας, η αναγκαιότητα για έναν συνολικό επανασχεδιασμό της οικονομικής πολιτικής, η σύλληψη ενός νέου προτύπου. Το κύριο ζήτημα για μας είναι οι επιλογές σχετικά με την ανάπτυξη. Δεν πρέπει να συγχέεται, όπως σωστά επισημαίνει ο καθηγητής κ. Κώστας Βεργόπουλος (εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 17 Μαίου 2010) η χρηματοπιστωτική διάσωση, με την οικονομική. Δεν υπάρχει «αυτόματος πιλότος», η ΟΝΕ χωρίς εθνική παραγωγή δεν αποτελεί σωσίβιο, τα ελλείμματα δεν θα μειωθούν χωρίς ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής και αντίστοιχης μείωσης των εισαγωγών. Κι αυτό το εγχείρημα προϋποθέτει την αποκατάσταση μιας σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ Πολιτικής και Κοινωνίας, άμεση και ουσιαστική κάθαρση του δημοσίου βίου, νέες δημόσιες πολιτικές, λειτουργία ενός αποτελεσματικού κράτους δικαίου με ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και επανεκκίνηση της οικονομίας σε μια νέα, δημιουργική, παραγωγική και όχι καταναλωτική βάση. Παραγωγική σημαίνει πρωτίστως επιστροφή στην πραγματική οικονομία, δηλ στον πρωτογενή τομέα και ανασχεδιασμό της μεταποίησης προς εμπορεύσιμα και εξαγώγιμα προϊόντα, γιατί έτσι θα υποκατασταθούν οι εισαγωγές και θα ενισχυθούν οι εξαγωγές.
Συνεπώς πολίτες, κοινωνία, οικονομία, απαιτούν μια συνολική πολιτική θεώρηση, μια νέα σχέση εμπιστοσύνης, μια σαφή κατεύθυνση δράσης και μια νέα πολιτική λογική. Με πρωτοβουλίες για υπέρβαση του σημερινού σαθρού συστήματος, για ενίσχυση της δημοκρατίας, της υπευθυνότητας, της δημιουργικότητας για διασφάλιση της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης, για μια δημοκρατία υπευθυνότητας, αξιοπρέπειας και ανθρωπιάς.
NeoSyntagma.net, 12 Ιανουαρίου 2012
Η παρούσα ανάρτηση αποσκοπεί στην ενημέρωση των φίλων της Πρωτοβουλίας. Δεν συνεπάγεται τη συμφωνία με τις απόψεις που δημοσιεύονται.
Αγαπητέ κ. Θεοδωράκη, το άρθρο σας στο τομέα των διαπιστώσεων γενικώς με βρίσκει σύμφωνο. Στο τομέα των προτάσεων θεωρώ ότι χρειάζεται μεγαλύτερη συγκεκριμενοποίηση. Θα τολμούσα να πώ ότι το θεμελειακό σημείο εκκίνησης κάθε κοινωνίας είναι το πολίτευμά της. Θέτω δύο ερωτήματα:
1. Ποιός είναι ο ορισμός της έννοιας «δημοκρατία»;
2. Θεωρείτε ότι το πολίτευμά μας είναι «δημοκρατικό»;
Αγαπητέ κ. Ζούκο,
δεν θα αποτολμούσα βέβαια ακόμα έναν ορισμό της δημοκρατίας. Παραθέτω για τη συζήτηση ένα σχόλιο που είχα δημοσιεύσει στο περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ (αν θυμούμαι καλά) το οποίο έχει ως εξής:
“Η μαγεία της Δημοκρατίας
Δεν υπάρχει στον κόσμο έννοια με περισσότερη φόρτιση απόσο η έννοια της Δημοκρατίας. Έλκει και απωθεί πολλούς, ηλεκτρίζει και φανατίζει λιγότερους, γεννά ελπίδες και όνειρα….Εκεί όπου υπάρχει , συχνά υποτιμάται η αξία της κι εκεί όπου απαγορεύεται προκαλεί ελπίδες, μανιφέστα, ταραχές…Για τον σύγχρονο, αναπτυγμένο κόσμο η Δημοκρατία θεωρείται κάτι το αυταπόδεικτο ενώ για ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη είναι ένα απλησίαστο όνειρο. Αντιπροσωπευτική, άμεση, συμμετοχική, κοινωνική, οικονομική η δημοκρατία έγινε σύμβολο και μύθος, έχει τον ίδιο τον λαό σαν άγιο-προστάτη της, ταυτίστηκε με τις προσδοκίες και τα όνειρα πολλών γενιών και απασχόλησε όλους τους μεγάλους στοχαστές.
Το βιβλίο «Μοντέλα Δημοκρατίας» του David Held, έκδοση του οίκου «Πολύτροπον» ήρθε να συμπληρώσει την πλουσιότατη ελληνική βιβλιογραφία. Η αναθεωρημένη και συμπληρωμένη το 2007 έκδοση του έργου είναι αρτιότατη, η απόδοση των νοημάτων άριστη, το ύφος απλό, αυθεντικό. Τα στοιχεία αυτά ταιριάζουν πιστεύω με το πνεύμα του συγγραφέα, καθηγητή πολιτικών επιστημών στο LSE και διανοητή με ισχυρή επιρροή.
Το έργο καταπιάνεται με όλες σχεδόν τις πτυχές του θέματος: εξέλιξη της έννοιας, ιστορική διάσταση, φιλοσοφικές ατενίσεις, κριτικές αντιπαραθέσεις κοκ. Αυτό όμως που κάνει το έργο του David Held ξεχωριστό είναι δύο στοιχεία: πρώτον η διεισδυτική και χωρίς προκαταλήψεις ανάλυση και δεύτερον τα συμπεράσματα στο τέλος κάθε κεφαλαίου, έτσι ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να παρακολουθήσει τη σχέση ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Ο συγγραφέας ξεκινά από την αρχαιότητα, την κλασική δημοκρατία των Αθηνών και αφού εξετάσει τον ρεπουμπλικανισμό, τον φιλελευθερισμό και όλες τις πτυχές και παραλλαγές της εφαρμοσμένης δημοκρατίας στον εικοστό αιώνα καταπιάνεται με τα σύγχρονα προβλήματα και ειδικότερα αυτά που απασχολούν τον σημερινό πολίτη: κρίση αντιπροσώπευσης, συμμετοχή, επανεξέταση του ρόλου του κράτους (αποδείχθηκαν σήμερα προφητικές ορισμένες παρατηρήσεις του σχετικά με τον ρόλο των οικονομικών κολοσσών) και φυσικά τα κρίσιμα διλήμματα της σοσιαλδημοκρατίας.
Στα τελευταία κεφάλαια αναλύει με μεθοδικότητα δύο δύσκολες έννοιες, αυτές της πολιτικής αυτονομίας και της διαβουλευτικής δημοκρατίας. Δεν προτείνει λύσεις αλλά όπως ταπεινά σημειώνει «ελπίζουμε ότι διατυπώσαμε τουλάχιστον μια θεωρία για την εμβάθυνση και την επέκταση της δημοκρατίας εντός και μεταξύ των κρατών – μια εξέλιξη που είναι ουσιώδης αν θέλουμε η δημοκρατία να παραμείνει σημαντική, λειτουργική και νόμιμη στους αιώνες που θα έρθουν».
Τέλος, επισημαίνω την χρησιμότητα των μοντέλων της δημοκρατίας που παρουσιάζονται έτσι όπως αυτά εμφανίστηκαν ανά τους αιώνες. Σε ό,τι αφορά το μέλλον των πολιτικών κομμάτων κι ιδιαίτερα την αλλαγή του τρόπου λειτουργίας τους ο David Held παρά τις τολμηρές προτάσεις του (π.χ. εσωτερικό κοινοβούλιο) παραμένει μάλλον ασαφής.
Να λοιπόν ένα βιβλίο που διαβάζεται απόλους ευχάριστα και εύκολα και που συνδυάζει το σύνολο των απόψεων και σχολών σκέψης χωρίς να γίνεται κουραστικό ή δυσνόητο. Τώρα που επιτέλους !!!! καταργείται το ένα και μοναδικό σύγγραμμα στο πανεπιστήμιο, αυτό το βιβλίο μπορεί να αποδειχθεί χρησιμότατο βοήθημα για τον ακαδημαϊκό κόσμο.”
Αθαν. Θεοδωράκης
πολιτικός επιστήμονας
Άλλη μιά Πρωτοβουλία, αναμφισβήτητα αποτελούμενη από αξιόλογα άτομα, με πάθος για την πρόοδο της Πατρίδας και χωρίς υστεροβουλία !
Διαβάζοντας την διακήρυξη σας προκύπτει αυτόματα ένα βασικό ερώτημα. Έρχονται εκλογές. Τί θα συμβεί με τις εκατοντάδες Πρωτοβουλίες πολιτών ;
ΑΝ ΔΕΝ ΕΝΩΘΕΙΤΕ, τότε να ‘σου το κατεστημένο πολιτικό, κομματικό και συνδικαλιστικό καρκίνωμα, ζωντανό να συνεχίζει την διάλυση.
ΑΝ ΔΕΝ ΕΝΩΘΕΙΤΕ, “χάνεται” το καλύτερο δυναμικό τής Ελλάδας..
Δεν θα μπορούσα να μη συμφωνήσω με το εύστοχο σχόλιο του κ. Βατικιώτη. Όλες οι πρωτοβουλίες ΠΡΕΠΕΙ να ΕΝΩΘΟΥΝ.
Φίλοι της Ριζικής Συνταγματικής Αλλαγής, μπορείτε να κάνετε την υπέρβαση και να φέρετε τις μεμονωμένες κινήσεις ΜΑΖΙ; Τότε μάλιστα, αυτό θα είναι ένα τεράστιο, ηγετικό έργο.
Αλλιώς θα επιβεβαιωθεί ότι σαν Έλληνες δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε και να κινηθούμε για κοινό σκοπό. Και θα επιτρέψετε στο καρκίνωμα να συνεχίσει να μας τρώει…
Εσείς, οι σκεπτόμενες Πρωτοβουλίες, οι υγιείς Κινήσεις, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ, ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΕΙΤΕ, ΓΙΝΕΤΕ ΕΝΑ ΠΟΤΑΜΙ.
Αυτό δεν είναι ένα σχόλιο, είναι μία σπαρακτική έκκληση βοήθειας. Νιώθουμε ανήμποροι.
Αξιότιμη κυρία Γανιάρη, είναι καιρός όλοι οι Έλληνες να ενωθούν με ένα σύνθημα που θα ανατρέψει το φαύλο πολιτικό σύστημα: Ριζική δημοκρατική συνταγματική αλλαγή ΤΩΡΑ!
Κύριε Θεοδωράκη, το άρθρο σας με βρίσκει σύμφωνη σχεδόν σε όλα τα σημεία. Εκεί που θεωρώ ότι πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας, είναι στην επανεκκίνηση της πρωτογενούς παραγωγής. Είναι ο βασικός μοχλός ανάπτυξης της οικονομίας μας. Όμως κάτι που πραγματικά με προβληματίζει, είναι εάν το σύνολο του πληθυσμού προτίθεται να αλλάξει τρόπο σκέψης, να προχωρήσει σε έναν πιο υγιή τρόπο ζωής ο οποίος θα τον οδηγήσει όχι μόνο σε οικονομική ευημερία αλλά πρωτίστως σε κοινωνική και πολιτισμική ανάπτυξη. Συντεχνίες, τοπικοί παράγοντες, επιχειρηματίες, ισχυροί συνδικαλιστικοί και επαγγελματικοί θύλακες, μπορούν να μπουν στο περιθώριο μόνο εάν το σύνολο του πληθυσμού, αναγνωρίσει ότι το μοντέλο το οποίο λειτούργησε τα τελευταία χρόνια, οδήγησαν την πραγματική οικονομία της χώρας, σε παρακμή. Πόσο εφικτό είναι αυτό όμως; Άραγε η κοινωνία υπέστη το σοκ που θα την οδηγήσει στην εγκαθίδρυση μιας νέας τάξης πραγμάτων;
Καλησπέρα κυρία Χατζηαγγελίδη,
χαίρομαι ιδιαίτερα που θίγετε αυτό το θέμα, άποψή μου είναι πως δεν έχουμε πολλές επιλογές:η επανεκκίνηση της πραγματικής μας οικονομίας, σε άλλη βάση βέβαια κι όχι όπως γίνεται μέχρι τώρα, θα γίνει μόνο μέσα από την στροφή προς τον αγροτικό τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία, δασοπονία και φυσικά μεταποίηση για κατανάλωση και εξαγωγές. Από τις εκτιμήσεις που υπάρχουν προκύπτει ότι ο πολλαπλασιαστής της παραγωγής (του αγροτικού τομέα σε σχέση με το ΑΕΠ) είανι σημαντικότατος. Μιλούμε βεβαίως για μια ποιοτική ανάπτυξη, είναι εφικτή λόγω των γεωφυσικών μας πλεονεκτημάτων αλλά χρειάζεται σχέδιο, σκληρή δουλειά και φυσικά επιστορφή στο χωριό για πάρα, πάρα πολλούς από εμάς στις πόλεις.
ΑΘ
Κύριε Θεοδωράκη, σας ευχαριστώ πολύ για την απάντηση. Συμφωνώ μαζί σας. Ας ευχηθούμε ότι πολύ σύντομα ένα κομμάτι που εμπεριέχεται στο φαινόμενο της διαρθρωτικής ανεργίας, θα αναδειχθεί ή καλύτερα θα εξελιχθεί σε ισχυρό δυναμικό της πρωτογενούς παραγωγικής διαδικασίας. Δεν είναι εύκολη διαδικασία η μετάβαση από έναν τρόπο ζωής σε έναν άλλον, η ανάγκη όμως είτε για επιβίωση αλλά πολύ περισσότερο για ανασυγκρότηση του οικονομικού ιστού, λειτουργήσει ως κίνητρο για εκμετάλλευση των αγροτικών δυνατοτήτων της χώρας.